NEWROZ
Tarîx de meseleya Newroze, verê 2475 serrî mîladî, yanî wextê hikumdareya Împeratorîya Medya de peyda bîya. Goreyê neqilkerdişê tayê tarîxzanan, Astîyages (Ferîdûn), xelefê Key Akserî (Cemşîd) û hikumdarê peyên ê Împeratorîya Medya yo (V. Z. 584-549). Sewbî tayê çimeyan gore zî, hikumdarê peyên ê Medya, Key Azdîyakê lajê Key Akserî bîyo. Eslê xo de Azdîyak yan zî Azh-î Dehaq, unwanê hikumdaranê Medya bîyo.
Esero tewr verên o ke basê Newroz keno, Şehnameya Fîrdewsî ya. Şehnameya Fîrdewsî jî, goreyê bawerîya Persanê Zerduştî ameya nûstiş. Fîrdewsî, Şehnameya xo de, mesela nûstişê Newroze de, Avestaya Zerduştî ra îstifade kerdo. Nûstişê Şehnameya Fîrdewsî, navbeyna serê 974-999 de temam bîyo. Şehnameya Firdewsî de behsê Azh-î Dehaq, Cemşîd û xelefê eyê Ferîdûnî beno.
Goreyê nûstişê Şerefnameya Mîr Şerefxanî zî: Dehaq (Zehaq), padîşayo pancin ê Pîşdadîyan bîyo. Cemşîdî ra pey, o bîyo wayîrê textê Îran û Tûranî.
Rîwayet beno ke NEWROZ; wextê serrê peyên ê hikumdareya Cemşîdî de peyda bîya. Goreyê neqilkerdişê tarîxzanan, hikumdar Dehaq (Azh-î Dehaq), her roj çend qiçekan dano kiştene û nîhayet sera/newbe yena qiçekandê Kaweyê Asinkerî. Kawe, nêwazeno hîç yew qiçek û qiçekê ey zî bimirê. No sebeb ra Kawe, pêştemala xo ya çermeyîne zey ala (beyraqe) sereyê yew çardûge ra keno û ziqaq bi ziqaq gêreno, hawar keno ke şarê înan vera enê zilm û neheqîye sere wedarnê. Milete pêro pîya vera enê zilmê Dehaqî sere wedarnenê, Dehaqî (yanî hikumdarê ay wextî) text ra anê warr û kişenê.
Bi eno hawa, qiçek (doman) û şarê Medya zilim ra xelisyeno, beno serbest û heyatê înan de yew wext, roj û serra newe dest pê kena. Ey ra pey êdî her serrgêre de, eno roj yeno pîrozkerdiş. Tayê çimeyan gore eno roj, raştê 21 menga (aşma) Awdarî ya wesarî yeno; goreyê tayê çimeyan zî eno roj, raştê 31ê menga Tebaxe yeno û bi nameyê Direfşê Kaweyanî yeno pîrozkerdiş. Ayê wextana heta ewro, eno roj, her serre zey rojê xelasbîyayîş û serbestbîyayena Kurdan yeno qebûlkerdiş û pîrozkerdiş. Tarîx û warê ciya ciyayî Kurdistanî de Newroz; her serre bi nameyê sey Newroz, Direfşê Kaweyanî, Kormişkanî, Mûşanî, Bestimbihar, Hewtemal yeno pîrozkeriş.
NEWROZ; yanî rozo newe, rojo newe yan zî serra newe ya. Rojo ke mileta ma Kurdan binê zilm û zordarîya hikumdarîya Dehaqî ra bîyê xelas û bîyê serbest. Yanî Newroz, azadî û serbestî ya.
Serbestî, yew çira û roşnayîya winasarên a ke; tarîyê şewan û bindestîye, rayîrê azadî û xoserîye kena roşin.
Serbestî, wayîrbîyayena welat, ala û serwerî ya.
Newroz; çira û meşaleya serbestî û xoserî ya.
Newroz; nîşanê yewbîyayena xebata serbestî û azadîya mileta ma ya.
Newroz; yewbîyayena milleta Kurd û azadbîyayena Kurdistanî ya.
Newroza şima pîroz bo!
Newroza we pîroz be!
Newroztan pîroz bî!