KLASİK DÖNEM KÜRT TARİHİ KİTAPLARI (1) PDF

Giriş:

  1. yüzyıldan itibaren, Kürt devlet, aşiret ve mirliklerine yönelik Kürtler tarafından Arapça, Farsça, Osmanlıca ve Kürtçe mensur, çok az miktarda da manzum tarih içerikli eserler yazılmıştır. Bu yazıda, 20. yüzyılın birinci yarısına kadar hazırlanmış olan ‘Klasik Dönem Kürt Tarihi’ kitaplarına yer verilmiştir.

Kürt ilim adamı Ebû Hanîfe ed-Dinaverî’nin (ö.895) Arapça ‘Ensabu’l-Ekrad (Kürdlerin Soykötüğü)’ isimli kayıp eseri ilk ‘Kürt Tarihi’ kitabı olarak değerlendirilebilir mi sorusu bir yana, bu alanda şimdiye kadar bilinen ilk eser Şerefhan Bitlisi’nin 1597 yılında Farsça olarak tamamlamış olduğu ‘Şerefnâme’sidir. Ayrıca, 1257 tarihli tek yazma nüshası İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan ve Hazrecî tarafından yazılan Arapça ‘Tarihü’l-Devletü’l-Ekrâd/Kürt Devleti Tarihi’ isimli eseri bu alanda ilk sayanlar da bulunmaktadır.

Ensabu’l-Ekrad (Kürtlerin Soykütüğü):

Dineweri (820-896), ‘Ensabu’l-Ekrad (Kürdlerin Soykütüğü)’ isimli eserinde Kürtlerin kökeni ve soyu ile ilgili araştırmalarını bir araya getirmiştir. Eserin varlığı ise kendisinden çok sonra yaşamış yazarlar tarafından yapılan alıntılar sayesinde öğrenilmiştir. Eserden alıntı yapan dört kitap mevcuttur. Henüz herhangi bir nüshası günümüze ulaşmayan bu eserin, Kürdlerin kökeni ve dillerine dair önemli bilgileri içerdiği muhakkaktır. Rus Oryantalist Romaskevic yaptığı araştırmalar sonucunda Saint-Petersburg Asya Müzesi’nde ‘Risaletu Ensabi’l-Ekrad’ isimli bir eser gördüğünü söylemesine rağmen bunun kime ait olduğunu kaydetmez.

Tarihü’l-Fariki, ed-Devletu’l-Mervaniyye:

İbnu’l-Ezrak (1117-1181?) el-Farikî tarafından h.572/m.1176 yılında Arapça olarak kaleme alınan ‘Tarihu Meyyafarikin’in yazma nüshaları Londra’daki Britanya Müzesi’nde bulunmaktadır. Bu iki yazmadan hareketle, eserin edisyon kritiği Dr. Karim Farouk el-Khouly ve Arş. Gör. Yusuf Baluken tarafından yapılmıştır (Nûbihar Yayınları, 2014). Başka bir nüsha da Budlin Kütüphanesi’ndedir. En geniş nüsha 418 sayfadır.

İbnu’l-Ezrak, eserinde, İslam Tarihi boyunca Meyyafarikin ve civarında yoğun olarak yaşamış olan Kürtler’in kurdukları ilk devletlerden biri olan Mervaniler’in tarihini anlatmıştır.  Ayrıca Şeddadi Kürt devleti ile, Selçuklu, Artuklu, Abbasi ve Emevi devletlerinden de bahsedilmiştir.  Erzak, eserini hazırlarken, daha önce Müslüman tarihçiler tarafından hazırlanan tarih kitaplarından yararlanmış, kendi yaşadıklarıyla duyduklarını bir araya getirmiştir. Şerefxan, Şerefnâme’sinin ‘Zirkan’ kısmında bu eserden faydalanmıştır. Yazmanın ‘Mervaniler’le ilgili kısmı M.A. Bozarslan tarafından Türkçeye çevrilmiştir: ‘Mervani Kürtleri Tarihi (Koral Yayınları, Ankara-1990)’.

….

….