Mesud Serfiraz BEDIRXANI_KARDESLERIN_ILK_DONEM_ESERLERI (PDF)
Kürt Tarihi derginin 26. sayısında yayımlanan Yazıda özellikle Celadet Alî Bedirxan’ın Serbestî gazetesi ile olan ilişkisi üzerinde durmuş ayrıca Bedirxanî kardeşlerin (Ahmed Sureyya, Celadet ve Kamiran) Osmanlı Kürt basınındaki yerini incelemeye çalışmıştık. Ancak Bedirxanî kardeşler Osmanlı döneminde sadece süreli yayınlara yazı yazmamıştır; birlikte veya tek başına pek çok Türkçe müstakil eser de meydana getirmişlerdir. Bunların bir kısmı bugüne ulaşmış, Latin harflerine aktarılarak günümüz okuyucusuna da sunulmuştur. Ancak bazıları ya devrinde basılma imkânı bulamadığından ya da kaybolduğundan elde mevcut değildir. Aşağıda bunların hepsini tanıtmaya çalışacağız. Bu eserlerin içeriğini incelerken Bedirxanî kardeşlerin düşünce yapısını, dünya görüşünü, Kürtlük ve Osmanlılık tasavvurunu da görmüş olacağız. Onların savaş sonrası ve Cumhuriyet dönemindeki yazılı eserleri ve siyasal pratikleri ile karşılaştırılırsa bu ilk dönem eserlerinin farklı olduğu görülecektir. Bedirxanî kardeşler özelinde Kürt aydınının
düşünce yapısında, Kürtlük algısında, siyasel taleplerinde yaşanan değişimi dönemlerin sosyal, siyasal ve uluslararası şartlarını da göz önünde bulundurarak incelemek muhakkak çok kapsamlı bir çalışma gerektirir. Bu mütevazı yazı böylesi bir çalışmaya ancak küçük bir katkı olabilir.
Bedirxanî Kardeşlerin Tercüme ve Telif Eserleri
1. Celadet Bedirxan-Kamiran Bedirxan, Edirne Sukutunun İç Yüzü, Serbestî Matbaası, İstanbul, 1329 (1913): Kitap, Osmanlı-İslam duyarlılığı ile Balkan savaşı sonunda Edirne’nin elden çıkmasının sebeplerini sorguluyor. Kitabın basıldığı Serbestî Matbaasının sahibi Mevlanzade Rıfat’tır. Doktor Abdullah Cevdet bu kitaba bir sonsöz yazmış, ayrıca sahibi olduğu İctihâd dergisinde iki kardeşin bu kitapla ilgili yazısını yayımlamıştır (No. 71, 11 Temmuz 1329/24 Temmuz 1913, s. 1569-1570). İlk defa Malmîsanij 1989 yılında bu kitaba dikkat çekmiş ve uzun bir tanıtım yazısı yazmıştır (2009: 279-288). Metin Yüksel ise bu eseri Latin harflerine aktararak yeniden yayına hazırlamıştır (İstanbul, Avesta, 2009).
Bu kitabın tarihî bir önemi de arka kapağında “Derdest-i Tab‘ Âsâr” başlığı altında bilgi verdiği eserlerdir. “Derdest-i Tab‘ Âsâr” basım aşamasında olan eserler demektir. Basılan
kitapların arkasında yakında basılacak olan eserler hakkında bilgi verilerek hem okuyucuya haber verilir hem de merak unsuru yaratılır. Ancak pek çok zaman bu ifade bir temenni olarak kalır ve o kitaplar hiçbir zaman basılmaz. Aşağıda Edirne Sukutunun İç Yüzü kitabının arka kapağından aktaracağımız eserler de öyle görünüyor. Ancak eserlerin adı ve kısa tanıtımı dahi Ahmed Sureyya, Celadet ve Kamiran kardeşlerin fikriyatını, kapasitesini ve vizyonunu göstermesi bakımından önemlidir:
Dîndaşlarımıza: Rûmelide îfa‘ edilen fecâyi’i [faciaları] açık ve hûnîn [kanlı] bir lisanla anlatır. Celadet Bedirxan, Kamiran Bedirxan Beglerindir.
Saltanat-ı Edebiyye: Birinci cildi manzûmeler, ikinci mensûreler, üçüncü kıtalar, dördüncü beyit ve mısralardan mürekkeb olup dört cilddir. Celadet Bedirxan, Kamiran Bedirxan Beglerindir.
Hacle: İki cilddir. Birinci cildi manzûm, ikinci mensûr şiirlerden mürekkebdir [oluşur]. Şairi Kamiran Bedirxan Begdir.
Kadının Vezâif-i İctimâiyyesi: Madam Anna Lamperberin1 eseri Sureyya Bedirxan Begin tercümesidir.
Felaketler Karşısında Millî İnfiâller: Mebde‘ ve mütercim-i vatanî, edebî feryadlardır. Kamiran Bedirxan, Celadet Bedirxan Beglerindir.
Kürd Azîziye Hükümeti:
…
Kaynak: Kürt Tarihi dergisi, no: 27