Pîrozname       

 

Hejmara ewil “Rojnawe” we min xwend. Gelek pê çavnûr û dilxweş bûm. Sed aferîn bi xîret û hîmeta we.

Xwedê teala, emrê we dirêj; hîmeta we zêde bike. Hûn dizanin ku hîmeta mêran, çîyan dibin tênin. Hacetî qisekirin e. Edîb, mezinê me, cenabê “Hacî”, binêr çi gotiye:

“Ta rêk nekewin qebîlî ekrad

Her wa debine xirabe abad 

           Enwaê milel di gewre ta çûk

           Xemlêwe memalikî weku bûk

Yek bergin û yek ziban û yek reng

Bê xeybet û eyb û ar û bêdeng

           Dunya be teranî dixun û dedeny

           Her çûnî meramyane dekeyn

Her kurd in eger çi pakî merdin

Pamalî zimane misilî kirdin

           Her manewe bênewa û mezlûm

           Wek yewmî xerabezarî meş’ûm

Ger baîs em depirsî ka me

Şertî le ke bo hemû temame

           Ew şerte be gelî îttifaqe

           Ger Mereş û Wane ger Iraqe

Qesrîke yesax ew nîfaqe

Ger wa neyê babî her be ttifaqe

           Sed şêx û mela û emîr û xanî

           Bo lezzet û îşî zindeganî

Lew lawe ewan be hîlesazî

Lem lawe eman be teqlebazî

           Qeryan be hemû welatewe da

           Na milk û reiye pakî fêwta

Yekyan emey to dekey neyan kird

Xemîyane nebû “Kurd” ger hemî mird” 

“Rojnawe” we pîroz bî. Pîrozkirin li ser min ferz e. Ez ferza xwe bi çend xeberî bê ser û bin eda dikim. Ji min erz, ji we qebûl. Xayeta nivîsîna min ew e ku vê wesîla xitabeya û cenabî Hacî binivîsim. Rehmeta Xweda lê bê. Bifikirin çi ( mirarî redir) rêtîye. Rûhê wî bi fatîhayek şa kin. Xeber divê wek guhar li go bin. Li cîyek weha gotiye:

“Kê dilê Kurdekan yad rakin

Bese em neqse guê le min nakin”

 

Di ciyekî da weha nivîsandiye:

 

“Hacî sa bi sî ye sed hezar def’e

Pêm goî em qisane bê nef’e

           Ji rojî ewil le bende û îrad       

           Xizmetî xelke qismetê ekrad

Bawke her çon tu dellê wa ye

Jê dekim em qisane xuraye

           Qebr û qamçî bikem be ser xoma

           Eme lem bûwite illet û sewda

Be qisey çake destîyan degirim

Terkî nakim be lewme ta demirim”

 

Xudanê bi fezl û kemal, qedr û qîmeta kelamî Hacî û alîcenab ku çavî zemanê, emsalî nedîtîye. Me dirêj kir. Em bêne ser meqseda xwe; eva (xitabaya) cenabê Hacî li jêr rêz dikim:      

 

Selamullahî minnî kullî yewmin

Le eshaban sahibê xîret û dîn

           Le bêarî hemîyan gote yadim

           Rumûzî îttifaq û îttihadim

Li ber dewrê le eqran û emsal

Le “Kurdan im” depirsî derbû-l emsal

           Le bo em yek du eş’ar reş û rût

           Heta peyda bû rûhim kê ye serlût

Defermûwî em ezabe bo çi debî

Çi melzûme eger çavêt neêşî

           Qirb kuweyê kim be ser xoma le xeyret

           Xewm naê le daxî milk û milet

Eger wek min xeberdar bî le dewlet

Le heyfan xot dixenkînî bê bê pet

           Çiwar mîlyone Kurdistan nufûsî

           Be qisey ehlê texmînî ke nûsî

Hemûyan şêrî bêşen Xatemî cûd

Le şer da key wucûd û behrî mehdûd

           We lakîn faîdey çî herc û mercin

           Le de’wa da legel yektir be mercin

Le koyî ganusten her çende şêr in

Wekû kerûşkê çaw aza û kiwîrin

           Ewî î’la ye destey şikare

           Emî edna ye bestey zulfî yare

Ewî aza ye Şehname dexwînî

Emî miskîne genim û ce reçînê

           Emanet bê şiûr û gêj û wêjin

           Mûtî lotexur her zebêjin

Kurêkî wan bû hestîyê ser pê

Bizanî çûn her kes kewte ser rê

           Bika seyrî cerîde û halî millet

           Kitêbî taze û tarîx dewlet

Bizanî ta cî qewmawe le etraf

Serapa agire etraf û eknaf

           Eger kurdêk nekin lem beyn da zû

           Memalik katikî zanit le des çû

Kemî sehra û derya dête colan

Bi xeyrî pê kurey fewc û siwaran

           Be ter xanî be ser naçî keme û paş

           Le her lawe dêtan hêrin û kuwaş    

Le jêr pê da deçin heyf û mixabin

Ke dabin êwe dişminan şa bin

           Be xeyrî rûmî û îngiliz û rûsî

           Ber najîn keme nîwan binûsî

Le cêy xudiyan hiltawin bêxîret

Le dunya nêwî xoyan nawe dewlet

           Serapa sahibî sikke û sipahin

           Wekû Cem sahib text û kulahin

Le tedbîrî umurî milûkî xoyan

Şerîkin penîye doz û şah û gavan

           Le her weqtî yekî ke hate hawar

           Le cotyar û şivan helîazar

Le coşin û le nêşa mêşî hengin

Yemnî çi kafirin ya ne frengin

           Wekû bistûme bew def’î mesayib

           Ême tedbîr girt û fikrî sahib

De kurey da welayet bebine ehbab    

Wekû şexsekî wahidin le her bab

           Le ewlatir weha newş bête ser wê

           Le Botan ta Baban û Serhed rê

Bebine yek le te’lîm û le nûsîn

Cil û berg û zeban û resm û ayîn.

“Rojnawe”ya we bi sureta Selaheddîn Eyûbî xemilîye. Rastî bêjim bi şerefa wî kemilîye. Ew Selaheddîn ku şeş sed sal e ku navê wî, mêraniya wî, edaleta wî temamê dunyayê girtîye û alem ji wî behs kirîye û wê bike. Hal ew e ku kurdan xeberdarî wê qiseyê nîye. Sibebek wî ji nezanî û nexwendinî ye.

Eger em xwenda bûna, zana bûna le hal û ehwalê kalî û baban, şareza bûna we kû “Gabeş”di nav alem da mehrûmê her tiştî nediman. Navê bav û bapîrê me, şêxê dime, melayê dime, muelifê dime winda nedibû.

Le her alêk û wa le bin ta’nê dost û dişminan wa nediman wekû xelkê cewherê xwe nîşan dida.

Ew şairê bilindpaye yê me Hacî Qadirê çi fermûye;     

“Eger Kurdek qisey babî nezanî.

Mueyyen daykî hîze, babî zanî.

           Selahaddîn û Nûreddinû kurdî

           Ezîzanê Cezîre û Mûş û Wanî

Mehelhel Eredeşêr, Deysemî şêr

Qubad û baz û mîrî Erdelanî

           Emane pakîyan kurdin nihayet

           Le ber bê defterî nûsîne fanî

Kitêb û defter û tarîx û kaxiz

Be kurdî kir benûsraye zebanî

           Mela û şêx û mîr û padîşaman

           Heta mehşer dima naw û nîşanî”

Eger em şîyar nebin, wekû alem nexebitin, le bin dest û pê dijminan de dê bînin îqame bi çavê xû we dît ku di nav çar pênc heyvan da li misilmanan çi qewimî û bi serê wan de çi hat.

Îro heyf e, jîna me mewqufî bi xebata me ye, nexu filata me, felaha me tune ye. Madem ku weha be lazime ku em jî bixebitin ev rûreşî, ev rezîlî, ev carisî, ev bêariya ha ji xwe dûr bikin. Riya misilmanî û mêranî bigirin, xu bizanin. “We innemel mu’minin î xwetin” (Bêguman mûmîn-misliman birayê hevdu ne) cewherê mêranîya xwe nîşan bidin. Baqî selam û tehiyyat. 

 

Fî 11 Hezîran sene 329 (24 Haziran 1913)

Modanî X. 



Çavkanî: Seîd VEROJ, Cemîyeta Hêvî Ya Feqehê Kurd (Kürd Talebe Hêvî Cemîyeti) û Rojî Kurd (1913), Dara Yayınları, Diyarbakır, 2020