Goranî Lehçesinde Yazılan Mesneviler

Gorani mesneviler (PDF)

  1. Goranî Lehçesi:
Goranî Lehçesinde Yazılan Mesneviler
Mem û Zîn 1 ? (1800?)
Xusrew û Şîrîn/Ferhad û Şîrîn 1 Xanay Qûbadî (1732)
2 Almas Xan Kendûleyî
Seyf-ul Milûk û Bedî-ul Cemalê 1 Mîrza Şefîq Kelîyayî Kirmanşahî (18.yy)
Şêx Sen’an 1 ? (h.13.yy/m.19.yy)
Xurşîd û Xraman 1 Almas Xan Kendûleyî (1702-1776)
Weraqa û Gulşâh 1 Paşa Celîliyan Rüstemî Zengene (h.13.yy/m.19.yy)
Yûsiv û Zelîxa 1 Xanay Qubadî (18.yy)
Heyder û Senewber 1 Mîrza Kewkeb Goranî (h.13.yy/m.19.yy)
Leyla û Mecnûn

 

1 Mela Mihemedê Qulî Kendûleyî (1732)
2 Xaney Qubadî (1741)
3 Mîrza Şefî’ê Kulyayî (1834)
4 Mela Weledxan (d.1885)
5 Ebdulqadir Debayan (1985)

 

Mem û Zîn:

1800’lerde yazılan ve kime ait olduğu tespit edilmeyen mesnevi üzerine Perwîz Cîhanî çalışmaktadır.

Xurşîd û Xraman/Xurşîd û Xwar:

Almas Xan Kenduleyî’nin (1702-1776) 2300 beyitlik eseri, 1392, 1393 tarihli basımlardan sonra (Kirmanşah), İlam Üniversitesi tarafından en son 1393/2015’te yayını gerçekleştirilmiştir.  Eserin üç nüshası tespit edilebilmiştir: Kutupxane-i Millî Tahran (no:9251/3 ve ikinci nüsha:9487, istinsah: Mîrza Muhemed Emîn Mukrî), Kutupxane-i Meclis-i Şuray İslamî Tahran (no:17299/1, İstinsah: Mehmud Mihemedî, h.1359-1360).

İngiltere SOAS Kütüphanesi’nde Bulunan ‘Xurşîd û Xewar’ Mesnevisi (Ms. 250068)

Heyder û Senewber:

Beluç Kürdlerinin önemli manzum eserlerinden olan ‘Heyder û Senewber’ mesnevisi, h.13. asır (19.yy) şairlerinden Mîrza Kewkeb Goranî tarafından yazılmış olup, eserin şimdiye kadar bir nüshası tespit edilebilmiştir: Kutupxane-i Meclis-i Şuray İslamî Tahran (no:9786, h.1288). Eser 1388/2010 yılında Tahran’da yayınlanmıştır.

Weraqa û Gulşâh:

Hicrî 13./14. asır (19.yy) şairlerinde Paşa Celîlyan Rüstem Zengene-i Kirmanşahî’nin tarafından (bir ihtimale göre de Almas Xan Kendûleyî yazmıştır) yazılan ‘Weraqa û Gulşâh’ mesnevisinin bir nüshası Almanya Merburg Kütüphanesi’nde (Or. oct. 1196), mikrofilmi de Kütüpxane-i merkezî Danîşgâh-ı Tahran’da (no:1378) muhafaza edilmektedir. Eser h.1378’de (2000) Urmîye’de, 1385’te (2007) de Tahran’da yayınlanmıştır.

Seyf-ul Milûk û Bedî-ul Cemalê:

Hicrî 12. (18.yy) asır şairlerinden ve Almas Xan Kendulayî’nin muasırlarından Mîrza Şefî‘ê Kulyayî’nin Kirmanşahî’nin (1785-1834) yazdığı ‘Seyul Milûk û Bedî-ul Cemalê’ mesnevisinin şimdiye kadar iki nüshası tespit edilmiştir: Kutupxane-i Umumî Gulpâyegânî Kum (no:14/174-2724, h.1320) ve Kutupxane-i Dânişkede-i Edebiyat-ı Danîgâh-ı Tahran (no:92, h.14. asır.).

Şêx Senan:

13. (19.yy) asırda yazarı bilinmeyen biri tarafından yazılan ‘Şêx Sen‘ân’ hikâyesinin şimdiye kadar dört nüshası tespit edilebilmiştir: Kütüpxane-i Meclis-i Şura-yı İslamî Tahran (14976/1, h.13.yy, 22 s., 320 beyit), Kütüpxane-i Millî Tahran (9251/8), Kütüpxane-i Merkez-i Danîşgeh-i Tahran (4181/3, İstinsah: Mîrza Muhammed Sadıq, h.1298) ve Kütüpxane-i Millî Tahran (21812/1, İstinsah: Seyyid Muhammed Çeşmîderî). Mazhar Edwarî, iki nüshadan hareketle (Nüsxa-i Manzume-i Şêx Sen‘an û Doktor Tersa-Be Zeban-ı Hewramî-, Peyam-ı Baharistan, S:22/1392, ss:24-54) eseri tanıtmıştır. Seyid Ârman Hesînî Âbabârîkî ise Âttar Nîşâbûrî’nin aynı adla yazmış olduğu mesnevisiyle karşılaştırmalı analizini yapmıştır (Riwayât-ı Kurdî Dastan-ı Şêx Sen‘ân û Muqayese-i an ba riwayât-ı ‘Attâr Nîşâbûrî’, ss:49-77).

Hazâ Kitâb-ı Sen‘ân

Bismillahirrehmanîrrehim w be neste‘în

Buaçun tehrîf Sen‘ân gemrâh

Ce gemrâhî wîş çun berşî ce râh 

Çhil sal Sen‘ân liwa pî herem

‘İbâdet mekird bî zîyâd û kem

Çenî çharsid merîd sermest

La qeyd bî ce geşt râge-i heq-perest

Ruy neşte bî ser be secadet

Watiş ki kirdin çun min ‘ibâdet

Ce meğrûrî wîş fexrîş kirdewe

Nîşe bed nâmîş da w berdewe

‘Şêx Sen‘an’ın Kütüpxane-i Meclis-i Şura-yı İslamî Tahran’da  (14976/1, h.13.yy) Muhafaza Edilen Nüshası

Xusrew û Şîrîn:

Xanay Qubadî (1732) ve Almas Xan Kenduleyî (1702-1776) tarafından yazılmıştır.

Xurew û Şîrîn-I:

Almas Xan Kenduleyi tarafından yazılan ‘Şîrîn û Ferhad’, h.1333 yılında ‘İntişarat-ı Kürdistan’ tarafından yayınlanmıştır.

Almas Xan Kenduleyî’nin 1889 yılında istinsah edilen ‘Şîrîn û Xusrew’ Mesnevisinin Yazma Görüntüsü

(Danimarka Kütüphanesi, Cod. Pers. Add.54, 224 yaprak, minyatürlerle süslenmiş, http://www.kb.dk/manus/ortsam/2009/okt/orientalia/object60569/en/#kbOSD-0=page:300)

Xusrew û Şîrîn-II:

Xanay Qubadî tarafından 1153/1732 yılında yazılan 5609 beyitlik mesnevi, ilk defa Muhammed Mela ‘Ebdulkerîm Muderrîs, tarafından birkaç nüshadan hareketle yayınlamıştır (Weşanên Korî Zanyarî Kurd, Bağdat, 1975, 900 s.). Sadîq Borekîy de iki nüshadan hareketle (1287 ve 1361) 1369 yılında Tahran’da yayınlamıştır. Eserin bir nüshası Kütüpxane-i Meclis-i Şuray-ı İslamî Tahran/Tahran Meclis Kütüphanesi’nde (no:9792, h.1298), bir nüsha da Kütüpxane-i Milli Tahran/Tahran Ulusal Kütüphanesi’nde (no:7802/1, 1275) muhafaza edilmektedir.

Yareb be fîraq Ferhad koken

Be xurşîdi hosni Şîrîni Ermen

Be îstîlay eşqî Xosrew Perwêz

Be xoş xiramîy Gulgûn û Şebdîz

Be xomey mpşkîni Şapûri Çînî

Be nazi Şîrîn bew nazenînî 

Be saz û be lehni şuxi Nekîsa

Be neybir aheng mojizey Îsa

Xanay Gubadî’nin ‘Xusrew û Şîrîn’ Mesnevisi (Tahran Millî Kütüphanesi, 7802/5)

Leyla û Mecnûn:

Mela Mihemedê Qulî Kendûleyî (1732), Xaney Qubâdî (1741), Mela Weladxan (kopya:1885), Mîrza Şefî‘ê Kulyayî (1834), Ebdulqadir Debayan (1985) tarafından yazılmıştır.

Leyla û Mecnûn-I:

Mela Mihemedê Qulî Kendûleyî’nin 1145/1732 yılında yazdığı eser,  Kürd edebiyatında ilk ‘Leyla û Mecnûn’ özelliğine sahiptir. Alman Şarkıyatçı Oscar Man, Kirmanşah (İstinsah:1870) ve Mahabad’ta (İstinsah:1879) bulduğu iki nüshayı Avrupa’ya götürmüştür. Diğer iki nüsha da Kütüpxane-i Merkez-i Danîşgeh-i Tahran/Tahran Üniversitesi Merkez Kütüphanesi (4181/4, İstinsah: Mîrza Mihemed Sadıq, h.1298) ile Kütüpxane-i Meclis-i Şura-yı İslâmî Tahran/Tahran Meclis Kütüphanesi’nde (17678, h.13-14.yy) muhafaza edilmektedir. Eser, şimdiye kadar yayınlanmamıştır.

Leyla û Mecnûn-II:

Xanay Qubadî; M. Camî ve Nîzamî Gencewî izinden giderek, 1741 yılında ‘Leyla û Mecnun’ mesnevisini hazırlamıştır. Eser, ilk defa Ğeffar Îbrâhîmî tarafından yayınlanmıştır (Bînkey Jîn, Silêmanî, 2011). Belirtmek gerekir ki, araştırmalarda kimi zaman Xanay Qubadî ile Mîrzâ Şefî’ê Camerêzî Kulyeyî’nin ‘Leyla û Mecnûn/Nofel û Mecnûn’ mesnevileri karıştırılmaktadır.

Başlangıç:

Be namî ew kes be ‘kun feyekûn’

‘Alemeş ce ketm ‘edem kerd bîrûn

Mehzî xatiran Seyyidu’l-kewneyn

Muhammed Fatih Xeyber û Huney

Bitiş:

Hezar û şeş sed û çil û çwar bêten

Pey dostan ne bo xane pey keten

 

Sed hezar sel’wat xatimey kelam

Be Rewzey Rasûl ‘eleyhi’s-selam

 

Leyla û Mecnûn-III:

Mîrza Şefî‘ê Kulyayî’nin (1785-1834) 1834 yılında yazdığı eseri, Mîrza Qulî Hersînî tarafından 1320/1902 tarihinde istinsah edilmiştir. Bu nüsha Berlin Merburg Kütüphanesi’nde muhafaza edilmektedir.

Mîrza Şefî‘ê Kulyayî’nin Berlin Merburg Kütüphanesi’nde Muhafaza Edilen ‘Leyla û Mecnûn’ Mesnewîsi.

Leyla û Mecnûn-IV:

Mela Weledxan (1825-1885) tarafından yazılan mesnevi, Mela Riza tarafından 1880 yılında istinsah edilmiştir. Bu nüsha Berlin Merburg Kütüphanesi’nde muhafaza edilmektedir.

Leya û Mecnûn-V:

Ebdulqadir Debayan, Türkçe ‘Leyla û Mecnûn’ mesnevisini Goranîceye çevirmiştir. Eser, Mehmed Emîn Hewramanî tarafından 1985 yılında Bağdat’ta yayınlanmıştır.

Yûsif û Züleyxâ:

Xanay Qubadî tarafından yazılmıştır. Hekîm Mela Salih, İran Sakız kentinde elde ettiği yazma nüshayı düzenleyerek 2006 yılında yayınlamıştır: ‘Weşanên Korî Zanyarîy Kurdistan, Hewlêr’.